موانع ژنتیکی ازدواج

موانع ژنتیکی ازدواج: ازدواج سالم مجموعه‌ای از عوامل و آزمایش‌های مرتبط را طلب می‌کند. آزمایش‌های پیش از ازدواج، یکی از مهم‌ترین مراحل به هنگام تصمیم گیری برای ازدواج است. این آزمایش‌ها اطلاعات مفیدی را در رابطه با سلامت فیزیکی همسر آینده و موانع ژنتیکی ازدواج، در اختیار فرد قرار می‌دهد.

انجام برخی از تست‌های پیش از ازدواج اجباری است و شرط اول و اصلی جاری شدن خطبه عقد ارائه برگه سلامت جسمی زوجین است. اما سوال مهم این است که آیا این آزمایش‌ها می‌توانند مانع از ازدواج شوند؟ به عبارتی دیگر اگر جواب آزمایش‌های قبل از ازدواج مطلوب نباشد، اجازه قانونی برای انجام عقد داده نمی‌شود؟

از طرفی به علت اهمیت بالای این آزمایش باید در انتخاب آزمایشگاه دقت فرمایید. شما می‌توانید برای انجام این آزمایش به بهترین آزمایشگاه ژنتیک اصفهان مراجعه نمایید.

آزمایش خون قبل ازدواج

یکی از تست‌های اجباری و لازم برای ازدواج، آزمایش خون است. آزمایش خون پیش از ازدواج برای مواردی مانند بررسی بیماری‌های خونی، بیماری‌های مقاربتی و بیماری‌های ژنتیکی انجام می‌شود.

جالب است بدانید در واقع هیچ ارتباطی بین گروه خونی افراد و نتیجه آزمایش خون پیش از ازدواج، وجود ندارد. در واقع آزمایش خون به منظور بررسی ریسک ابتلا به بیماری‌های هپاتیت و تالاسمی در افراد صورت می‌گیرد و ارتباطی به گروه خونی دو طرف ندارد. متفاوت بودن گروه‌های خونی هیچ مانعی برای وصلت ایجاد نمی‌کند و افراد با هر گروه خونی می‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند. گروه‌‌های خونی هیچگونه ارتباطی در مورد موانع ژنتیکی ازدواج ندارد.

ریسک ابتلا به تالاسمی موانع ژنتیکی ازدواج

اما باید دقت داشت که اگر پای عواملی همچون ریسک ابتلا به تالاسمی یا بیماری‌های ژنتیکی در میان باشد، موضوع جدی است و ممکن است برای زوجین مشکل ساز شود. اصطلاح عامیانه نخوردن خون عروس و داماد بهم نیز در واقع اشاره به همین موضوعات دارد. برای بررسی ریسک ابتلا به تالاسمی، زوجین باید پیش از عقد آزمایش خون انجام دهند. اما برای پیشگیری از بیماری‌های ژنتیکی در فرزند آینده، باید تمام افراد قبل از ازدواج نسبت به انجام مشاوره ژنتیک اقدام کنند.

خوشبختانه با استفاده از تست‌های غربالگری جنین در دوران بارداری و به ویژه تست ژنتیکی جنین (تست NIPT یا cell-free DNA) اغلب مشکلات شدیدی که ممکن است در جنین ایجاد شود، قابل تشخیص و پیشگیری خواهند بود. بنابراین لازم نیست که در زمان ازدواج نگران این قبیل موارد باشید.

آیا انجام مشاوره و آزمایش ژنتیکی قبل ازدواج اجباری است؟

انجام مشاوره ژنتیک و مشورت با پزشک متخصص پیش از عقد لازم است اما لزوما بعد از مشاوره انجام تست ژنتیک اجباری نیست. متخصص ژنتیک با بررسی سابقه خانوادگی زوجین در مورد بیماری‌های خاص، ریسک یا خطر ابتلا به بیماری را تخمین می‌زند. به علاوه در اغلب موارد نیازی به انجام تست خاصی وجود نخواهد داشت.

نکته مهمی که در رابطه با مشاوره ژنتیک وجود دارد، انجام آن توسط پزشک متبحر و متخصص است. از آن جایی که بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی، در افراد ناقل علائم بالینی خفیفی دارند یا حتی علائمی را از خود نشان نمی‌دهند، اهمیت مشاوره در یک مرکز تخصصی بسیار بالا خواهد بود. در واقع تجربه مشاور متخصص در زمینه ژنتیک بالینی و به خصوص پزشکی، به تشخیص این حالت‌ها و علائم کمک می‌کند.

تالاسمی مینور/ ماژور در موانع ژنتیکی ازدواج

تالاسمی یک بیماری خونی است که در آن محل ساخت سلول‌های خونی در بدن، یعنی مغز استخوان، دچار مشکل می‌شود. به عبارت دیگر هموگلوبین در بدن به اندازه کافی ساخته نخواهد شد. لذا کم خونی و نقص در اکسیژن رسانی در بدن از جمله مشکلات پیش روی افراد مبتلا خواهد بود. اگر دو فرد مبتلا به تالاسمی مینور (حالت خفیف) باهم ازدواج کنند، به احتمال ۲۵% فرزند آنها دچار تالاسمی ماژور (حالت شدیدتر) می‌شود. متاسفانه تالاسمی ماژور بیماری خطرناکی است و مشکلات زیادی را برای فرد مبتلا به همراه دارد. بنابراین بررسی شود ناقل بودن زوجین برای تالاسمی (یا مبتلا به تالاسمی مینور) امری ضروری خواهد بود.

اگر در آزمایش خون پیش از عقد مشخص شود که طرفین مبتلا به تالاسمی مینور هستند، انجام آزمایشات تکمیلی به همراه مشاوره ژنتیکی برای آنها مفید فایده است و بدین وسیله هشدارها و توصیه‌های لازم برای داشتن فرزند به آنها داده خواهد شد.

بیماری‌های ژنتیکی مشکل ساز در ازدواج

در واقع همراه با سلول‌ها، محتوای ژنتیکی یا DNA زوجین نیز به فرزندان آنها منتقل می‌گردد، بنابراین اگر هر یک از زوجین حامل ژن معیوب یا ناقل مشکل ژنتیکی باشد، آن را به نسل بعد هم منتقل می‌کند. هدف اصلی آزمایشات ژنتیکی این است که وجود یا عدم وجود عوامل زمینه ساز بیماری‌های ارثی را بررسی و شناسایی کند.

لازم به ذکر است که لزوم انجام آزمایشات ژنتیکی برای همه افراد تعریف نشده است. به عبارت دیگر پس از انجام مشاوره. انجام آزمایشات سل فری و سایر آزمایش‌ها نیز برای سلامت جنین پیشنهاد می‌شود.

افراد دارای شرایط خاص و کافی ملزم به انجام آزمایشات ژنتیکی مرتبط هستند شامل:

افرادی با نسبت فامیلی (نسبت فامیلی شامل هرگونه ازدواج فامیلی می‌شود، حتی نسبت بسیار دور).
در صورتی که یکی از بستگان نزدیک دچار نوعی بیماری ارثی یا نادر باشد.
در صورتی که یکی از طرفین مشکوک به اختلالات ژنتیکی (مانند هرگونه ناتوانی جسمی با علت مبهم، اختلال یادگیری یا بهره هوشی پایین، یا مشکوک به کیست یا توده سرطانی) است، هرچند خفیف یا تایید نشده باشد که منجر به ناباروری و سقط شود.

در صورتی که یکی از زوجین در مراکز پرخطر مشغول به کار بوده یا هست. برای مثال افرادی که در مراکز هسته ای یا در کارخانجات مواد سمی و شیمیایی کار می‌کنند و در معرض جهش‌های ژنی و مواد سرطان زا قرار دارند.
در صورتی که یکی از طرفین دارای بیماری مادرزادی است.
در این حالت زوجین حتما باید پس از مشاوره ژنتیک ، آزمایشات لازم از جمله آزمایش ژنتیک بارداری را بگذرانند. در غیر این صورت، عواقب ناشی از آن می‌تواند. منجر به تولد فرزند ناهنجار شده و خطرات جبران ناپذیری را به خود و فرزندانشان وارد کند.

اگر جواب آزمایش ازدواج منفی باشد چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر جواب آزمایش تست اختلالات کم خونی منفی شود به این معنا می‌باشد که هیچ مشکل و مانعی برای ازدواج وجود ندارد و شما می‌توانید با خیال راحت ازدواج کنید. اگر جواب این آزمایش منفی نباشد احتمال بروز مشکلاتی در روند فرزندآوری وجود دارد اما باز جای نگرانی نیست چرا که در این صورت، شما امکان درمان خواهید داشت.

همچنین می‌توانید تا پیش از زمانی که برای بارداری اقدام می‌کنید، تمامی راه حل‌های درمانی را طی کنید و سپس تحت نظر و مراقبت و توصیه‌های پزشکی، برای بارداری اقدام کنید. به این ترتیب همچنان مانعی برای ازدواج شما، حتی با وجود مثبت بودن تست تالاسمی وجود ندارد. با مراقبت‌های پیش از بارداری دیگر نیازی به آزمایش ژنتیک جنین نیز نخواهید داشت.

آیا اگر جواب آزمایش‌های قبل ازدواج نامطلوب باشد، اجازه عقد داده نمی‌شود؟

بزرگترین پرسشی که در مورد آزمایش‌های پیش از ازدواج ذهن زوج‌های جوان را درگیر می‌کند، این است که در صورت نامطلوب بودن جواب آزمایش‌ها چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا از لحاظ قانونی اجازه عقد صادر نمی‌شود؟ حتی در صورت بالا بودن ریسک بیماری در فرزندان و حتی در صورت مثبت بودن جواب آزمایش اعتیاد در مورد یکی از زوجین، از لحاظ قانونی مانعی برای جاری شدن عقد وجود ندارد. اما باید توجه داشت که یکی از بزرگترین موانع ژنتیکی ازدواج، مسئولیت فرد در قبال سلامت خانواده‌ای است که در آینده تشکیل می‌دهد.

نمونه برای موانع ژنتیکی ازدواج

هنگامی که در سوابق یا اقوام یکی از طرفین بیماری ژنتیکی وجود داشته باشد. با انجام آزمایشات خونی می‌توان بررسی کرد که احتمال ابتلای فرزندش به بیماری ژنتیکی به چه میزانی خواهد بود. در صورت بالا بودن میزان این احتمال به آنها توصیه می‌شود که عقد نکنند و در جهت عواقب بچه دار شدن با این شرایط به آنها هشدار می‌دهند. اما اگر به این هشدارها توجهی نشود و تست‌ها و آزمایش‌ها را طبق راهنمایی پزشک متخصص ژنتیک انجام ندهند. در صورت تولد فرزند ناهنجار (مثلا عقب مانده ذهنی)، زوجین بار مالی و روانی این تصمیم نادرست را یک عمر به دوش خواهند کشید.