تالاسمی بتا
تالاسمی بتا در اثر نقص در تولید زنجیره بتا ایجاد میشود. وراثت این بیماری به صورت اتوزومال مغلوب است و در نتیجه والدین ناقل به احتمال 25 درصد ممکن است صاحب فرزند بیمار شوند. تشخیص پیش از تولد تالاسمی بتا در دو مرحله تشخیص ناقلین (مرحله اول) و تشخیص پیش از تولد (مرحله دوم ) انجام میگیرد.
کلاستر ژنی بتا تالاسمی روی کروموزم 11 قرار دارد. در این کلاستر علاوه بر ژن بتا گلبولین ژن‌های دلتا (δ)، گاما (Gγ, Aγ) و اپسیلون (ε) نیز قرار دارد. این ژن‌ها در مراحل مختلف جنینی بروز می‌یابند. ژن بتا در بزرگسالان بروز می‌کند. افراد نرمال دو نسخه از ژن بتا دارند (β/β).
شدت تالاسمی بتا
شدت بیماری بستگی به نوع جهش افراد دارد. بعضی از جهشهای ژن بتا مثل حذف‌های ژنی باعث میشود تولید این پروتئین به طور کامل از بین برود (β0) و برخی جهش‌ها مانند جابه‌جایی هایی که در نواحی تنظیمی ژن اتفاق می‌افتد منجر به کاهش میزان تولید این پروتئین می‌شوند (β+). افراد ناقل (Minor) که مبتلایان به خصیصه بتا تالاسمی نامیده می‌شوند (Triat) به دو صورت β/β0 وβ/β+ دیده می شوند.
بیماران دارای ژنوتیپ β+/β+ فنوتیپ حد واسط نشان می‌دهند. این افراد معمولاً زندگی نرمال دارند اما بسته به شدت کم خونی در مواردی چون بیماری و یا بارداری نیازمند دریافت خون می‌شوند. افراد ماژور β0 /β0 و β0 /β+ کم خونی شدید دارند . گلبول‌های قرمز این افراد ناکارآمد هستند.
تولید خون در مغز استخوان های این افراد شدت می‌یابد که این امر در دراز مدت باعث تغییر شکل استخوان‌ها به ویژه استخوان‌های پهن میشود. همچنین این بیماران نیاز به دریافت خون دارند که بیماران را با عوارضی چون افزایش میزان آهن رو‌به‌رو می‌کند. به دلیل کم خونی و بالا رفتن آهن بدن نارسایی قلبی و آریتمی (ناهماهنگی ضربان قلب) نیز ایجاد می شود. پوست زرد رنگ، تغییرات در کبد، طحال و مثانه دیده میشود.
تشخیص تالاسمی بتا
تشخیص این بیماری به دو روش مستقیم (تعیین موتاسیون) و روش غیر مستقیم (مطالعه پیوستگی ژنی) انجام میگیرد. پیش از انجام آزمایش ژنتیکی دقیقاً باید مشخص شود که هر دو نفر زوجین قطعاً ناقل بتا تالاسمی باشند. بنابراین آزمایشات CBC و الکتروفورز هموگلوبین انجام میگیرد و میزان HbA2، HbF و سایر واریانتها (در صورت وجود) مورد بررسی قرار میگیرد (MCV<80 fl, MCH<27 pg, HbA2≥3.5). پس از بررسی دقیق نتایج آزمایشات خون نوع آزمایشات مولکولی مشخص میشود.
برای تشخیص قبل از تولد انجام توأم آزمایشهای تعیین موتاسیون ARMS (روش مستقیم ) و مطالعه پیوستگی ژنی RFLP ( روش غیر مستقیم ) ضروری است.
در روش مستقیم برای تعیین موتاسیون در ژن بتا گلوبین جهشهای شایع کشور برای زوجین یا فرزند مبتلای آنها به روش ARMS-PCR مورد بررسی قرار میگیرد. از جمله جهشهای شایع IVS-5, CD8/9, CD39, CD44 , IVS II-1 , IVS1-110 IVSI-1,IVSI-6, IVSI-25, CD5 , و CD30است.
در صورتی که جهش ژنی در فرد جزء این جهش های شایع نبود با روش توالی یابی تغییر رخ داده در ژن شناسایی میشود.
روش غیر مستقیم تعیین پیوستگی ژنی (RFLP) نیز برای زوجین و فرزند مبتلای آنها و در صورت نداشتن فرزند مبتلا برای والدین پدر و والدین مادر انجام میشود. در این روش از نشانگر‌های ژنتیکی (مارکرها) مختلف استفاده میشود.