بیماری ژنتیکی آلبینیسم

آلبینیسم

آلبینیسم یک بیماری ژنتیکی هتروژن است که باعث اختلال در سنتز ملانین شده و منجر به کاهش رنگدانه در چشم ­ها (در بیماران آلبینیسم چشمی) یا مو، پوست و چشم ­ها (در بیماران آلبینیسم چشمی پوستی) می­گردد. این بیماری با کاهش حدت بینایی، نیستاگموس، استرابیسم و فتوفوبیا همراه است.

در پوست، ملانین یک نقش محوری در محافظت در برابر سرطان­زایی القا شونده توسط اشعه­ی UV ایفا می­کند. بنابراین، افراد مبتلا به OCA بسیار مستعد به سرطان­های پوست، به ویژه کارسینومای سلول سنگفرشی می­باشند.

آلبینیسم انواع مختلفی دارد که به طور خلاصه شامل موارد زیر می­باشد:

•  (OA)
•  (OCA)
• چشمی پوستی سندرمی
•  چشمی پوستی غیر سندرمی

بیشتر بدانید : پیش آگهی یک بیماری ژنتیکی چیست؟

آلبینیسم چشمی(OA)

این نوع آلبینیسم فقط چشم­ها را درگیر می­کند و یک بیماری پیوسته به X مغلوب است. ژن مسئول بیماری GPR143 بوده که در کروموزوم Xp22.2 واقع  می باشد . در صورتی که مادر ناقل نباشد ریسک وقوع بسیار پایین خواهد بود که این احتمال پایین در اثر وجود موزائیسم لایه زاینده (germline) در مادر می باشد. اگر پدر مبتلا باشد هیچ یک از فرزندان پسر مبتلا نمی شوند و تمامی فرزندان دختر ناقل خواهند بود.

آلبینیسم چشمی – پوستی (Oculocutaneous Albinism)

این بیماری هتروژنی لوکوسی داشته و دارای توارث اتوزومال مغلوب بوده و دارای دو نوع سندرمی و غیر سندرمی می باشد:

•  آلبینیسم چشمی پوستی سندرمی

سندرم­هایی همچون سندرم هرمانسکی پودلاک و سندرم چیدیاگ هیگاشی دارای علائم آلبینیسم همچون کاهش مقدار رنگدانه، کاهش حدت بینایی، نیستاگموس، عنبیه شفاف و فوندوس هیپوپیگمانته، علاوه بر سایر علائم سندرم­ها (همچون افزایش فراوانی عفونت­ها در سندرم چیدیاگ هیگاشی و استعداد به خون ریزی در هر دو سندرم) می­باشند.

OCA سندرمی در اثر جهش در 10 ژن HPS1، HPS2 (AP3B1)، HPS3، HPS4، HPS5، HPS6، HPS7 (DTNBP1)، HPS8 (BLOC1S3)، HPS9 (PLDN) و CHS-1 (LYST) ایجاد می­گردد.

• آلبینیسم چشمی پوستی غیر سندرمی

هفت نوع از این عارضه  وجود دارد:

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 1 (OCA1): در اثر جهش در ژن TYR (تیروزیناز) ایجاد می­گردد. این ژن در کروموزوم 11q14.3 واقع شده است و دارای 5 اگزون می باشد. این نوع OCA خود به دو گروه OCA1A و  OCA1B تقسیم می شود: آلبینیسم چشمی پوستی تیروزیناز منفی (OCA1A) شدیدترین شکل آلبینیسم می­باشد که در آن فعالیت تیروزیناز وجود ندارد و هیچ رنگدانه ملانینی در پوست، مو و چشم ها یافت نمی­شود.

1.  چشمی پوستی موتانت زرد (OCA1B) با موی سفید متولد می­شوند ولی با افزایش سن مقداری رنگدانه ملانین، اساساً فئوملانین زرد-قرمز تجمع می­یابد و رنگ موی آنها به طلایی یا زرد تغییر می­یابد.
2.  چشمی پوستی تیروزیناز مثبت (OCA2): دومین نوع شایع OCA در سفید پوستان و شایع­ترین در سیاه پوستان است. در اثر جهش در ژن پروتئین P (OCA2) ایجاد می­شود. این ژن دارای 24 اگزون می باشد. بیماران OCA2 دارای موی زرد، قهوه­ای یا بلوند در هنگام تولد با یا بدون تیره شدن رنگ مو در سنین بعدی هستند.
3. چشمی پوستی نوع 3 (OCA3): در اثر جهش در ژن TYRP1 واقع در کروموزوم 9p23 ایجاد می­گردد. این ژن دارای هشت اگزون می باشد.
4. چشمی پوستی نوع 4 (OCA4): جهش در ژن MATP (SLC45A2) که کد کننده پروتئین انتقال دهنده وابسته به غشا است باعث OCA4 می­گردد.
5.  چشمی پوستی نوع 5 (OCA5): یک لوکوس در کروموزوم 4q24 در انسان نقشه یابی شده که عامل OCA5 می­باشد. اما تا کنون ژن مسبب آن یافت نشده است.
6. چشمی پوستی نوع 6 (OCA6): در اثر جهش در ژنSLC24A5  واقع در کروموزوم 15q21.1 رخ می دهد.
7. چشمی پوستی نوع 7 (OCA7): در اثر جهش در ژن C10ORF11 واقع در کروموزوم 10q22.2-q22.3 ایجاد می گردد.

اهمیت تست های ژنتیک در بیماران آلبینیسم

تمایز بالینی انواع OCA کلاسیک به دلیل طیف تنوع فنوتیپی مشاهده شده دشوار است. بنابراین آنالیز ملکولی برای یافتن جهش در ژن های مذکور روش دقیقی برای تشخیص این بیماری و تیپ های آن از هم می­باشد که به روش های تشخیصی دیگر برتری دارد.

شناسایی افراد ناقل ژن معیوب توسط آنالیز ژنتیکی امکان پذیر می باشد.

تشخیص قبل از تولد (PND) بر روی DNA  جنین که از نمونه های آمنیوسنتز و CVS  بدست آمده است، و نیز تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD) بر روی نمونه های جسم قطبی، بلاستومر و یا تروفوبلاست امکان پذیر می­باشد که جهش شناخته شده در خانواده را در این نمونه ها بررسی می کنند.

بر اساس تحقیقات اخیر امید به یک روش درمانی جدید برای OCA1B ایجاد شده است. همچنین امید است که در آینده راه­های درمانی دیگری نیز برای انواع OCA یافت گردد.

مراجع

–          Sequence analysis of tyrosinase gene in ocular and oculocutaneous albinism patients: introducing three novel mutations. Molecular vision, 2015. 21: p. 730

–          Homozygosity mapping in albinism patients using a novel panel of 13 STR markers inside the nonsyndromic OCA genes: introducing 5 novel mutations. Journal of Human Genetics, 2016.

آزمایشگاه کاریوژن