آزمایشگاه ژنتیک اصفهان |وضعیت کروموزوم ها در سندروم داون

وضعیت کروموزوم ها در سندروم داون چگونه است ؟

وضعیت کروموزوم ها در سندروم داون

تشخیص بالینی سندروم داون دشواری خاصی ندارد. با این حال انجام آزمایش کاریوتایپ برای تایید و کمک به مشاوره ژنتیک ضروری است. بیماران مبتلا ممکن است وضعیت های کروموزومی متفاوتی داشته باشند که در زیر به طور خلاصه به آنها اشاره شده است.

آزمایشگاه ژنتیک اصفهان | سندروم داون یا تریزومی 21

تریزومی 21

حدود 95% بیماران مبتلا به سندروم داون تریزومی کروموزوم 21 دارند به این معنی که سه نسخه کامل از کروموزوم 21 در تمامی سلول های آنها وجود دارد. خطر داشتن فرزندانی با این فرمول کروموزومی معمولا با افزایش سن بالاتر می رود به نحوی که در مادران 45 ساله این عدد به حدود 1 مورد در هر 20 تولد می رسد. دلیل بروز این وضعیت در 90 درصد موارد مربوط به خطا در تقسیم میوز مادر ( غالبا در میوز I) و 10 درصد در میوز پدری (معمولا میوز II) می باشد.

جابجایی رابرتسونی

حدود 4% از بیماران سندروم داون دارای 46 کروموزوم می باشند که یکی از آنها دارای جابجایی رابرتسونی بین کروموزوم 21 و یکی دیگر از کروموزوم های آکروسانتریک می باشند (معمولا کروموزوم 14 یا 22). در این بیماران کروموزوم دارای جابجایی رابرتسونی جایگزین یکی از کروموزوم های 21 طبیعی آنها شده است.

در این گونه موارد از سندروم داون احتمال وقوع آن معمولا با افزایش سن مادر ارتباطی ندارد بلکه عمدتا یکی از والدین ناقل این کروموزوم دارای جابجایی است و همواره در تمامی بارداری های این خانواده احتمال تکرار بیماری وجود دارد، بنابراین انجام آزمایش کاریوتایپ برای والدین و تمامی افراد خانواده که در معرض خطر داشتن فرزند با سندروم داون هستند ضروری است تا بتوان به آنها مشاوره ژنتیکی دقیقی ارائه نمود. فرد حامل جابجایی رابرتسونی فقط دارای 45 کروموزوم است.

با فرض اینکه این افراد دارای جابجایی کروموزم 14 و 21 باشند در کاریوتایپ آنها تنها یک کروموزوم 14 و یک کروموزوم 21 دیده می شود و به جای کروموزوم های 14 و 21 دوم تنها یک کروموزوم رابرتسونی 14-21 دیده می شود که در آن بازوهای بلند کروموزوم 14 و 21 به یکدیگر متصل شده اند. در این گونه افراد بر اساس مطالعات انجام شده حدود 15 تا 20 درصد خطر داشتن فرزند مبتلا به سندروم داون در هر بارداری وجود دارد.

در پاره ای از موارد جابجایی رابرتسونی بین دو کروموزوم 21 اتفاق می افتد. از نظر بالینی این بیماران تفاوتی با سایرین ندارند ولی در مشاوره ژنتیک وضعیت افراد ناقل این کروموزوم ها متفاوت است به نحوی که این افراد هیچ کروموزوم 21 نرمالی ندارند و تنها دارای یک کروموزوم رابرتسونی 21-21 هستند که همین امر باعث می شود تا در تمامی بارداری های آنان برای جنین بوجود آمده تنها دو حالت وجود داشته باشد که این دو حالت شمال 1- سقط شدن جنین و 2- ابتلا به سندروم داون می باشد. به عبارت ساده تر این افراد یا دارای فرزند نمی شوند و یا اینکه حتما فرزند آنها مبتلا به سندروم داون است.

 آزمایشگاه ژنتیک اصفهان | سندروم داون موزاییک

سندروم داون موزاییک

در حدود 1 تا 2% از بیماران سندروم داون موزاییک هستند به این معنی که برخی از سلول های بدن آنها دارای 46 کروموزوم و حالت نرمال دارد و سایر سلول ها دارای 47 کروموزوم و مبتلا به بیماری هستند. علائم بالینی در این گروه از مبتلایان معمولا خفیف تر بوده و علامت های کمتری از بیماری را نشان می دهند .

تریزومی جزیی کروموزوم 21 (Partial Trisomy)

در موارد بسیار نادری بیماران مبتلا به سندروم داون شناسایی شده اند که بررسی کروموزومی آنها نشان داده است که تنها بخش های کوچکی از کروموزوم 21 آنها سه نسخه ای شده است و سایر قسمت ها همچنان دو نسخه ای هستند. دلیل شکل گیری این وضعیت تا حدی پیچیده بوده و ناشی از حذف و اضافه و نوآرایی های درون کروموزومی می باشد که ساختار طبیعی کروموزوم 21 را بر هم می زنند.

مطالب پیشنهادی مرتبط : 

خطر بروز

یکی از مسائل مهم در زمان ارائه مشاوره ژنتیک پیش از تولد به خانواده ها برآورد کردن خطر ابتلای جنین به سندروم داون می باشد. در این راستا استراتژی های متفاوتی تا کنون اتخاذ شده است. همانطور که قبلا هم گفته شد با افزایش سن مادر خطر ابتلا نیز افزایش می یابد به نحوی که در یک مادر 22 ساله خطر ابتلا حدود 1 به 2000 و در یک مادر 35 ساله خطر به حدود 1 به 250 می رسد و در سن 440 سالگی خطر به حدود 1 به 60 افزایش پیدا می کند. بر این اساس در بسیاری از نقاط دنیا مادرانی که بیش از 35 سال دارند را جهت بررسی کروموزومی به آزمایشگاه های ژنتیک ارجاع می دهند. ولی مطالعات نشان داده اند که به دلیل تعداد بسیار بالاتر بارداری ها در سنین کمتر از 35 سال تعداد بیماران متولد شده از مادران کمتر از 35 سال بیشتر از مادران بالای 35 سال است،

از اینرو برنامه های غربالگری سندروم داون بر پایه آنالیز سطح برخی از مارکرهای خون مادر آغاز گردید .  در حال حاضر توصیه می شود که در سه ماهه اول بارداری آزمایش دابل مارکر به همراه بررسی میزان (NT (Nuchal Translucency  در سونوگرافی برای تمامی خانم های باردار انجام شود و در طول سه ماهه دوم نیز، آزمایش کواد مارکر انجام شود که در مجموع با انجام تمامی این مراحل امید می رود که بتوان حدود 85 تا 90 درصد از کل بارداری های مبتلا به سندروم داون را شناسایی کرد. متاسفانه مشکلی که این آزمایشات دارند عدم حساسیت و اختصاصیت 100 درصد آنها است به نحوی که میزان مثبت کاذب در این آزمایشات بسیار بالا است و در صورتی که خانمی نتیجه آزمایش پرخطر یا high risk داشته باشد باز هم احتمال ابتلای جنین وی به بیماری پایین است.

آزمایشگاه ژنتیک اصفهان | آزمایش پیش از تولد غیر تهاجمی NIPT

در این راستا امروزه آزمایشاتی با استفاده از DNA آزاد جنینی در خون مادر ( cfDNA)  شکل گرفته است که به آزمایش non invasive prenatal testing یا NIPT معروف شده اند. دقت این آزمایشات بسیار بالا بوده و میزان خطای بسیار پایین تری از روش های معمول دارند الیته در حال حاضر به دلیل قیمت بالای این روش ها امکان استفاده آن برای تمامی بارداری ها وجود ندارد ولی امید می رود که در آینده ای نزدیک بتوان با قیمت مناسبی این تست ها را برای تمامی مادران باردار انجام داد و جلوی تولد نوزادان مبتلا به سندروم داون را تا حد زیادی گرفت.

توجه داشته باشید که آزمایش NIPT نیز حساسیت 100 درصد ندارد و در مواردی (کمتر از نیم درصد) می تواند منجر به عدم تشخیص جنین مبتلا شود.

 

آزمایشگاه ژنتیک اصفهان 

2.7/5 - (6 امتیاز)